I Symfonia „Symfonia polska” [także: Obrazy symfoniczne] (1950–1951)

Utwory orkiestrowe

Ballada

Wyk. Orkiestra Polskiego Radia w Krakowie, dyr. Jerzy Gert

Elegia

Wyk. Orkiestra i Chór Polskiego Radia w Krakowie, dyr. Jerzy Gert

obsada wykonawcza: 2 fl picc, 2 fl, 2 ob, cor ing, 3 cl B, cl b B, 3 fg, cfg, 4 cor, cornet B, 3 tr, 3 trbn, tb, trng, pt, tmt, gr c, 4 tmp, ar, pfte, quintetto d’archi

dedykacja: -

czas trwania: ca 30’

wydanie: PWM 1961

prawykonanie: Warszawa, 21 IX 1951, Orkiestra Filharmonii Warszawskiej, dyr. Witold Krzemieński

I. Ballada
II. Scherzo
III. Elegia
IV. Rondo e finale

W kwietniu 1947 roku, w liście do matki, Zygmunt Mycielski opisywał rozterki towarzyszące procesowi twórczemu: „Trochę Symfonię piszę tylko z «obowiązku», co jest zawsze źle i bez sensu, ale może to minie” (fragment listu Zygmunta Mycielskiego do matki z kwietnia 1947 roku).

Był to okres zarówno jego intensywnej działalności społecznej, m.in. w zarządzie Związku Kompozytorów Polskich, jak i podejmowania licznych prac kompozytorskich w celach zarobkowych (muzyka do słuchowisk radiowych, do spektakli teatralnych), więc praca nad I Symfonią została przerwana. Po kilku latach powrócił do planów symfonii i w okresie 1950–1951, z myślą o Festiwalu Muzyki Polskiej, skomponował I Symfonię (Symfonię polską).

Nagroda dla Zygmunta Mycielskiego za skomponowanie Symfonii polskiej, Archiwum Zygmunta Mycielskiego, BN

Pierwotnie poszczególne części nosiły tytuły wyraźnie nawiązujące do forsowanej coraz silniej polityki kulturalnej państwa: Ziemia (Ojczyzna) – Praca (Scherzo) – Elegia (Wzruszenie, uczucie, miłość) – Walka (Agitato), sam utwór natomiast – Obrazy symfoniczne. Ostatecznie jednak Mycielski zdecydował się na pozostawienie tytułów ideologicznie „obojętnych”, zakotwiczonych w terminologii muzycznej, zaś cyklowi nadał tytuł Symfonia polska.

Forma utworu nawiązuje do klasycznych symfonii, przy czym kompozytor dokonał reinterpretacji modelu gatunkowego wprowadzając szereg zmian indywidualizujących jej ostateczny kształt.

Nagroda dla Symfonii polskiej, dyplom. Archiwum Zygmunta Mycielskiego, BN

Część pierwsza (Ballada) to zreinterpretowana forma sonatowa; tonalnie (lidyzmy) i rytmicznie (mazur) zakotwiczona w polskiej muzyce ludowej. Drugie ogniwo cyklu (Scherzo) przyjmuje postać formy repryzowej ABA1, trzecie (Elegia) nabiera charakteru melancholijnego, przynosząc wytchnienie przed energetycznym finałem (Rondo e finale). Spójność materiałową utworu zapewniają reminiscencje tematu pierwszego (niekiedy nazywanego tematem podhalańskim) z części pierwszej.

Ponieważ Symfonia polska skomponowana została w okresie, kiedy w muzyce polskiej ścierały się różnorodne tendencje, można odnaleźć w niej elementy neoklasycyzmu (w postawie kompozytora oraz zakotwiczonej w modelu klasycznym formie muzycznej) oraz folkloryzmu i stylu narodowego, na które swe ideologiczne siatki nakładał socrealizm (skalowość, stylizacje mazura, próba oddania esencji polskości: „Piszę symfonię. Chciałbym aby była jak kołowrotek, pod strzechy…” – z listu Zygmunta Mycielskiego do Adolfa Chybińskiego z 14 IX 1950 roku).

Prawykonanie utworu miało miejsce 21 września 1951 roku podczas koncertu inauguracyjnego Festiwalu Muzyki Polskiej (wyk. Orkiestra Filharmonii Narodowej, dyr. Witold Krzemieński).