Osiem pieśni do słów Zbigniewa Herberta, wybór tekstów, rękopis, Archiwum Zygmunta Mycielskiego, BN
Osiem pieśni na baryton i fortepian do słów Zbigniewa Herberta (1984)
Utwory wokalno-instrumentalne i wokalne
Osiem pieśni do słów Zbigniewa Herberta, strona tytułowa, rękopis, Archiwum Zygmunta Mycielskiego, BN
Poezja Zbigniewa Herberta tak silnie pobudzała wyobraźnię twórczą Zygmunta Mycielskiego, że po orkiestrowych pieśniach, w których kompozytor wyzyskał jedynie klimat wierszy, zdecydował się napisać cykl utworów na głos z towarzyszeniem fortepianu. Kiedy w Paryżu wręczono mu opublikowany przez „Kulturę” Raport z oblężonego Miasta Herberta, Mycielski natychmiast zagłębił się w lekturę: „W nocy […] czytałem Raport z oblężonego Miasta […] Herberta. Aż dziwnie NIEPOETYCZNE […] Wybieram teksty do pieśni – (Sześć pieśni na orkiestrę, to też z wierszy Herberta!). […] A może zdołam to skomponować w Ojai?” (Zygmunt Mycielski, Niby-dziennik ostatni 1980–1987, Iskry, Warszawa 2012, s. 451). Wspominał także o wielkim wzruszeniu, o łzach w trakcie lektury Pana Cogito – zapisków z martwego domu, wreszcie o chęci jak najszybszego umuzycznienia wybranych fragmentów wierszy.
Osiem pieśni do słów Zbigniewa Herberta, pieśń IV, rękopis, Archiwum Zygmunta Mycielskiego, BN
Paryż znajdował się wówczas na szlaku jego podróży do Stanów Zjednoczonych, gdzie w kalifornijskiej posiadłości pani Porter przystąpił do komponowania nowego cyklu. Do Ojai dotarł pod koniec maja, a w dzienniku pod datą 23 VI 1984 notował, że pracuje właśnie nad siódmą pieśnią (ostatnią, jak zaznaczył w partyturze, ukończył 2 VII 1984). Wstępnie zamierzał zatytułować ów cykl Pieśniami ostatnimi, ostatecznie jednak wpisał w nagłówku Osiem pieśni na baryton i fortepian do słów Zbigniewa Herberta.
Mycielski zaingerował znacząco w wiersze przyjaciela, wybierając z niektórych zaledwie pojedyncze wersy. Stał się poniekąd współtwórcą ostatecznej, niezwykle poruszającej wersji umuzycznionych tekstów poetyckich, pochodzących zarówno z Raportu z oblężonego miasta, jak i z cyklu, który skłonił go do napisania Sześciu pieśni na orkiestrę w 1978 roku (Hermes, pies i gwiazda).
Tak przygotowanym tekstom nadał niezwykle surową szatę dźwiękową. Bardzo oszczędna w środkach linia melodyczna, bliska melorecytacji, nie zakłóca czytelności słów, a jedynie wydobywa emocje niesione przez wiersze Herberta. Jej struktura, zależna od prekompozycyjnych szeregów systemu tablicowego, wykorzystuje zarówno podstawowe kroki interwałowe, jak i skoki – te ostatnie wprowadzone w miejscach o szczególnym znaczeniu. Niezwykle istotne zadanie powierzył w tym cyklu Mycielski partii fortepianu, która nie została sprowadzona do funkcji akompaniamentu, lecz współtworzy ekspresję poszczególnych pieśni i niekiedy jest wyeksponowana silniej niż partia głosu solowego.